بررسی تنوع ژنتیکی گل گاو زبان ایرانی(echium amoenum fisch.&mey.) با نشانگر مولکولی rapd و تنوع اسید چرب گامالینولنیک (gla) با روش tlc

کشور ایران از جمله منابع مهم ذخایر ژرم پلاسم گل گاو زبان ایرانی می¬باشد. این گیاه دارای بذور غنی از اسیدهای چرب ضروری سری امگا3و امگا6 بوده که در محتویات مکمل¬های دارویی جهت پیشگیری از بیماری¬های عصبی هم چون ام اس (m.s) بکار می رود. از روش کروماتوگرافی لایه نازک (tlc) جهت تعیین میزان تنوع اسید چرب گاما لینولنیک ((gla و20 آغازگر از نشانگر مولکولی rapd جهت تعیین تنوع ژنتیکی در 16 اکوتیپ از این گیاه استفاده گردید. در بررسی مولکولی تعداد 385 باند در بین اکوتیپ¬های مختلف چند شکلی خوبی نشان دادند که مبنای آنالیزهای ژنتیکی با نرم افزار ntysys-pc (2.02 e) واقع شدند. برای تعیین میزان فاصله ژنتیکی بین اکوتیپ¬ها، از ضریب تشابه دایس استفاده گردید. با استفاده از الگوریتم upgma دندروگرامی بر مبنای ماتریس تشابه تهیه شد که محدوده تشابه بین 0/33 تا 0/77 بود. تجزیه کلاستر، اکوتیپ¬های مختلف را در سطح تشابه (55/0) در 9 گروه اصلی تقسم بندی نمود. نتایج تجزیه به مؤلفه های اصلی بر اساس داده های مولکولی با تجزیه کلاستر تطابق نسبتا خوبی نشان داد. ضریب همبستگی کوفنتیک (0/82) نشان دهنده مناسب بودن الگوریتم گروه بندی بود. هم چنین جهت ارزیابی تنوع gla در اندامها ابتدا استخراج روغن از ریشه، برگ و بذر با استفاده از سیستم سوکسله و حلال هگزان انجام پذیرفت. جداسازی و شناسایی gla با روش tlc در فاز ثابت سلیکاژل60 اف 254، فاز متحرک (هگزان- دی اتیل اتر- اسید استیک گلاسیال) و با استفاده از معرف فسفومولیبدیک اسید انجام پذیرفت. جهت تایید داده های حاصله از روش tlc از روش کروماتوگرافی گازی (gc) استفاده گردید. نتایج حاصله ازgc و نتایج حاصله از سنجش مساحت لکه¬های حاصله از روش tlc با نرم افزار autocad 2007))، به منظور گروه¬بندی از نظر تنوعgla در اکوتیپهای مختلف، به نرم افزارspss12.0 انتقال یافتند. بدین منظور از معیار مربع فاصله اقلیدسی و الگوریتم سلسله مراتبی از نوع تجمعی و روش اتصال داخل گروه¬ها استفاده گردیده و دندروگرام مربوطه رسم شد که اکوتیپ¬ها را از نظر تنوع gla در فاصله ژنتیکی11 در 3 گروه طبقه بندی نمود. میزان متوسط gla در ریشه (0/109±0/08)، برگها (0/39±0/07) و در بذور این گیاه (4/12±0/13) درصد با روش gc محاسبه گردید. بطوریکه اکوتیپ اشگورات (e5) دارای حداکثر میزان gla در روغن بذر (4/909) و روغن برگ (0/89) و اکوتیپ سوچلما (so16) نیز حداکثر gla (0/6) درصد را در ریشه داشت. در محتوی روغن هیچ یک از اکوتیپ¬ها اثری از ترکیب سمی اسید چرب اروسیک مشاهده نگردید. مقایسه دندروگرام حاصله از بررسی مولکولی و شیمیایی بیانگر ارتباط نزدیک این دو نشانگر در سنجش میزان فاصله ژنتیکی و شیمیایی بود. یافته های این پروژه به عنوان اطلاعات پایه در برنامه های بهنژادی و بیوتکنولوژی بوده و می¬توان از این نتایج در نقشه¬یابی ژنهای دخیل در سنتز اسید چرب گامالینولنیک و شناسایی نشانگرهای پیوسته با این ژنها استفاده نمود. هم چنین این نتایج بعنوان داده های شیموتاکسنومی در طبقه بندی درون و بین گونه ای جنس echium می توانند استفاده گردند.